ابوالقاسم خزعلی

ابوالقاسم خزعلی

فقیه، مفسر، خطیب و سیاستمدار
اطلاعات فردی
تاریخ تولد	سال ۱۳۰۴ هجری شمسی
زادگاه	بروجرد
تاریخ وفات	۲۵ شهریور ۱۳۹۴ش
محل دفن	حرم امام رضا(ع)
شهر وفات	تهران
اطلاعات علمی
استادان	هاشم قزوینی • سید حسین طباطبائی • امام خمینی • جواد خندق آبادی تهرانی • علامه طباطبایی و ...
محل تحصیل	حوزه علمیه مشهد
تألیفات	تفسیر سوره فاتحة الکتاب • انوار جاودان در تفسیر قرآن
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسی	مبارزه با رژیم شاه • مشارکت در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی • عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی، شورای نگهبان، مجلس خبرگان رهبری و مجمع تشخیص مصلحت نظام
اجتماعی	مؤسس و مسئول بنیاد بین‌المللی غدیر • از بنیان‌گذاران مجمع جهانی اهل‌بیت

ابوالقاسم خزعلی (۱۳۰۴–۱۳۹۴ش) فقیه، خطیب و از روحانیان سیاستمدار. وی از فعالان در انقلاب اسلامی ایران و از شخصیت‌های شاخص نظام جمهوری اسلامی ایران بود. مشارکت در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی و نیز عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی، شورای نگهبان، مجلس خبرگان رهبری و مجمع تشخیص مصلحت نظام جزو مناصب او در جمهوری اسلامی بوده است. او مؤسس و مسئول بنیاد بین‌المللی غدیر و هم چنین از بنیان‌گذاران مجمع جهانی اهل‌بیت بود. خزعلی از شاگردان آیت الله بروجردی و امام خمینی در فقه و اصول و شاگرد علامه طباطبایی در فلسفه اسلامی بود. تفسیر دو جلدی انوار جاودان از آثار اوست.

زندگی نامه و تحصیلات

ابوالقاسم خزعلی، در سال ۱۳۰۴ هجری شمسی در بروجرد متولد شد. پدرش غلامرضا، به شغل نَدّافی (پنبه‌زنی) روزگار می‌گذراند. خزعلی ده ساله بود که به همراه خانواده و برخی از بستگان به مشهد مهاجرت کرد و در آنجا ساکن شد.

وی تحصیل علوم دینی را در حوزه علمیه مشهد آغاز کرد؛ صرف و نحو را نزد علی اکبر دامغانی فرا گرفت و کتاب مغنی اللبیب را نزد محقق قوچانی خواند. معالم، لمعه و قوانین را نزد سید احمد یزدی آموخت و رسائل، مکاسب و کفایه را نزد هاشم قزوینی و بخشی دیگر از کفایه را نیز نزد مجتبی قزوینی فرا گرفت. او پس از آن راهی قم شد و در درس خارج فقه سید حسین طباطبائی بروجردی و خارج اصول امام خمینی حضور پیدا کرد. در بخش فلسفه، اشارات را نزد جواد خندق آبادی تهرانی خواند و در درس منظومه و اسفار علامه طباطبایی حاضر شد.

فعالیت‌های علمی و فرهنگی

شیخ ابوالقاسم خزعلی حافظ کل قرآن مجید و نهج البلاغه بود.اولین اثری که از وی به چاپ رسیده، تفسیر سوره فاتحة الکتاب است. همچنین او بر شعرهای عینیه ابن ابی الحدید درباره امیرمؤمنان شرحی نگاشته است. یکی از کتابهای او «نگاهی به قطره‌ای از زلال جوشان حمد» است که در اسفندماه سال ۱۳۹۳ رونمایی و منتشر شد. دوره دو جلدی انوار جاودان در تفسیر قرآن، یکی دیگر از آثار ابوالقاسم خزعلی است که پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی آن را برای اولین بار در تاریخ ۱۳۹۱ش منتشر کرده است. این اثر به که به شرح و تفسیر سوره حمد به طور کامل و سوره بقره از آیه اول تا آیه ۳۳ می‌پردازد، بر ژرف‌نگری در تبیین مفاهیم لغات و جمله‌ها مطابق با رواج آن در عصر نزول و روش تفسیری قرآن به قرآن تأکید دارد. یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های فرهنگی وی تأسیس و ریاست بنیاد بین‌المللی غدیر بود. او مدتی قبل از درگذشت، کاظم صدیقی امام جمعه موقت تهران را به عنوان ریاست بعدی این بنیاد معرفی کرده بود.

آیت الله خزعلی جزو بنیانگذاران مجمع جهانی اهل‌بیت بود و مدتی نیز به عنوان عضو شورای عالی این مجمع فعالیت کرد.او تا پایان عمر یکی از اعضاء مجمع عمومی، مجمع جهانی اهل‌بیت بود.

خزعلی و انجمن حجتیه

آیت الله خزعلی در جلسات انجمن حجتیه شرکت می‌کرد و از این انجمن نیز حمایت می‌کرد و آن را انجمنی می‌دانست که برای ظهور امام زمان(ع) فعالیت می‌کند. حضور در جلسات و حمایت‌ها باعث شد که کسانی او را عضو انجمن حجتیه معرفی کنند؛ ولی او درکتاب خاطرات خود عضویت در این انجمن را انکار کرده است. به اعتقاد آیت الله خزعلی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مطالبی در باره انجمن حجتیه مطرح شد که صحت نداشت و مطالبی به این انجمن نسبت داده می‌شد که درست نبود.

فعالیت‌های سیاسی

مبارزه با حکومت پهلوی

بخش زیادی از زندگی آیت الله خزعلی به مبارزه با رژیم پهلوی گذشت. از آغازین حرکت‌های او در مبارزه بر ضد رژیم شاه، سخنرانی در رفسنجان بود که به دستگیری و تبعیدش به گناباد انجامید.

در دههٔ ۱۳۴۰ آیت الله خزعلی سفرهای تبلیغی زیادی به نقاط مختلف ایران، به خصوص استان خوزستان، انجام داد. از دیگر فعالیت‌های آیت الله خزعلی سخنرانی در حسینیهٔ ارشاد است. این مرکز در اواخر دههٔ ۱۳۴۰ محل سخنرانی شخصیت‌هایی چون استاد مطهری و علی شریعتی بود. خزعلی نیز در سال ۱۳۴۸ چند سخنرانی در حسینیه ارشاد ایراد کرد که محتوای آنها ضرورت فعالیت‌های فرهنگی از جمله تأسیس کتابخانه بود.

در ماجرای انجمن‌های ایالتی و ولایتی، خزعلی حامل پیام امام خمینی برای علمای نجف آباد بود. خزعلی در طول دوران حکومت محمدرضا شاه، یک بار در زندان قزل قلعه زندانی و سه بار تبعید شد. تبعید نخست ایشان به گناوه و دامغان بود که سه سال به طول انجامید. تبعید دوم به زابل بود و در تبعید سوم پنهان شد و روی نشان نداد. در زابل آیت الله خامنه‌ای در مخفیگاه به دیدار وی رفته و با هم از نزدیک آشنا شدند. همچنین وی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، همکاری نزدیکی با جامعه مدرسین حوزه علمیه قم داشت و در مبارزات آن مرکز با رژیم شاه به طور جدی شرکت می‌کرد. از دیگر فعالیت‌های او در پیش از انقلاب اسلامی، حمل پیام‌های بین امام خمینی و سید کاظم شریعتمداری بوده است.

دوران جمهوری اسلامی

خزعلی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران عضو مجلس خبرگان قانون اساسی شد که وظیفه آن تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بود. وی هم چنین با حکم امام خمینی عضو شورای نگهبان شد و سه دوره نیز به عنوان نماینده استان خراسان در مجلس خبرگان رهبری انتخاب شد.او در طول دوران جنگ عراق علیه ایران بارها در جبهه‌ حضور یافت.

برخی از مسؤولیت‌های وی پس از انقلاب اسلامی به شرح زیر است:

• عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی به عنوان نماینده استان سمنان در مجلس خبرگان قانون اساسی سال ۱۳۵۸ش.
• عضویت در مجلس خبرگان رهبری در سه دوره متوالی به نمایندگی از مردم استان خراسان از سال ۱۳۷۷ تا ۱۳۹۴ش
• عضویت در شورای نگهبان قانون اساسی تا تیر ۱۳۷۸ش
• عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام
• عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با حکم امام خمینی ۱۳۶۸ش.

درگذشت

ابوالقاسم خزعلی صبح ۲۵ شهریور ۱۳۹۴ش در تهران و پس از تحمل یک دوره طولانی بیماری در ۹۰ سالگی درگذشت. چند تن از مراجع تقلید و شخصیت های حوزوی و سیاسی به مناسبت درگذشت او پیام تسلیت صادر کردند. آیت الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران زندگی او را سرشار از نقطه‌های درخشان دانست و آیت الله سیستانی فضل، تقوا و اخلاص او را ستود. پیکر او در ۲۶ شهریور تشییع شد، نماز بر پیکر او را احمد جنتی اقامه کرد. به گفته فرزند خزعلی، آیت الله خامنه‌ای توصیه کرده بود که پیکر او در دار الزهد در حرم امام رضا(ع) دفن شود. به همین دلیل پیکر او به مشهد منتقل و در همان رواق به خاک سپرده شد.

پانویس

منابع

• انوار جاودان در تفسیر قرآن (دوره دو جلدی)، پاتوق کتاب فردا.
• آیت الله خزعلی در گذشت + زندگینامه، خبرگزاری ابنا.
• آیت الله سیستانی: از دوران جوانی بر مراتب تقوی و اخلاص «آیت الله خزعلی» واقف بودم، خبرگزاری ابنا.
• آیت‌الله ابوالقاسم خزعلی درگذشت، خبرگزاری مهر.
• آیت‌الله خزعلی دعوت حق را لبیک گفت، خبرگزاری فارس.
• آیت‌الله خزعلی: روی قبرم بنویسید "خزعلی دوستدار خمینی"، خبرگزاری تسنیم.
• پیام تسلیت رهبر معظم انقلاب در پی رحلت آیت‌الله خزعلی، خبرگزاری ابنا.
• تشییع آیت‌الله خزعلی، . سایت خبری انتخاب.
• توصیه رهبر معظم انقلاب پس از فوت آیت‌الله خزعلی، سایت خبری انتخاب.
• خاطرات آیت الله خزعلی پیرامون انجمن حجتیه، سایت عصر اسلام.
• شنیده‌ای درباره انجمن حجتیه، سایت خبرآنلاین.
• صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ایران، مجلس شورای اسلامی، ۱۳۶۹ش.
• محل دفن پیکر آیت‌الله خزعلی، پایگاه خبری آفتاب.